آموزش رایگان مدلسازی فرایند با BPMN
بعد از مرور این مقاله شما آشنایت لازم را با اِلمان‌ها یا علائم BPMN یا همان BPMN2.0 پیدا خواهید کرد.
بعد از مرور متوجه خواهید شد که این استاندارد دارای چه نوع نشانه گذاری‌هایی می‌باشد.
همچنین متوجه خواهید شد که کدام نمادها اصلی می‌باشند.
از طرفی متوجه خواهید شد هر کدام از این نمادهای اصلی از چه زیر نمادهای دیگری تشکیل شده‌اند.
در ابتدا به بررسی چیستی BPMN یا BPMN2.0؟
BPMN مخفف عبارت Business Process Model & Notation است که به معنی مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌ها برای مدل سازی فرایند می‌باشد.
BPMN استانداردی برای مدل سازی، نمایش و یا به تصویر درآوردن فرایندهای کسب و کار می‌باشد.
درواقع برای این که فرایندهای مدل سازی شده برای تمامی افراد در سازمان ما
مانند تحلیل‌گر فرایند، کارکنان بخش IT، مدیران عملیاتی، مدیران اجرایی و یا حتی مدیران سطح بالا قابل درک باشد
باید در زمان مدل سازی از یک زبان مشترک استفاده کرد.
آن زبان مشترک در BPM یا مدیریت فرایندهای کسب و کار استاندارد BPMN می‌باشد.
در ادامه مقاله فقط می‌گوییم BPMN به دلیل این که BPMN و BPMN2.0 یکی هستند.
تنها تفاوت ورژن آن‌ها می‌باشد که آخرین ورژن BPMN2.0 است و همه بر اساس این ورژن فعالیت می‌کنند.
بنابراین زمانی که گفته می‌شود BPMN منظور همان آخرین ورژن می‌باشد.
همچنین می‌توانی مقاله BPMN یا استاندارد مدل سازی چیست؟ را در اینجا مطالعه کنید!
اجزای اصلی استاندارد BPMN
BPMN دارای 4 جزء اصلی می‌باشد که در ادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم.
- اشیاء جریان (Flow Objects)
- اشیاء ارتباط دهنده (Connecting Objects)
- خطوط شناور یا مسیر جریان (Swim Lanes)
- مصنوعات (Artifacts)
این 4 مورد اصلی‌ترین اجزای استاندارد BPMN هستند.
ما براساس این اجزاء فرایندهای خود را در سازمان مدلسازی میکنیم.
انواع Flow Objects یا اشیاء جریان
| نام | نماد |
| Event (رخداد) |  |
- پیشامدی که در یک طرف از فرآیند روی می‌دهد و بر جریان فرآیند تأثیر گذار می‌باشد.
- معمولاً دارای یک علت یا عامل (Cause or trigger) یا یک اثر یا نتیجه (impact or result) می‌باشند
- بر حسب زمان تأثیر بر فرآیند دارای سه گروه Start، Intermediate، End می‌باشد.
| نام | نماد |
| Activity (فعالیت) |  |
- به کارهایی که در فرایند انجام می‌شود گفته می‌شود.
- دارای دو نوع Task و Sub-Process است که در حالت دوم از نماد + در مرکز پایین مستطیل استفاده می‌شود.
| نام | نماد |
| Gateway (درگاه) |  |
- در جریان توالی (Sequence Flow) مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- تصمیم‌گیری (Decision) و سایر موارد در مسیرها را مشخص می‌کند.
انواع Connecting Objects یا اشیاء ارتباط دهنده
| نام | نماد |
| Sequence flow (جریان توالی) |  |
- برای مشخص کردن ارتباط بین اِلمان‌ها در درون یک فرایند استفاده می‌شود.
| نام | نماد |
| Message flow (جریان پیغام) |  |
- برای نشان دادن ارتباط بین شرکا در یک فرایند استفاده می‌شود
در واقع برای ارتباط بین poolهای مختلف استفاده می‌شود.
| نام | نماد |
| Association (پیوند) |  |
- برای پیوند دادن داده‌ها، متن و سایر مصنوعات به اشیاء جریان استفاده می‌شود.
همچنین می‌توانی مقاله مدیریت فرایندهای کسب و کار چیست؟ را در اینجا مطالعه کنید!
انواع Swim lane یا مسیر جریان
| نام | نماد |
| Pool |  |
- جعبه‌هایی برای جدا کردن شرکا در فرایند استفاده می‌شود.
به طور مثال مشتری و شرکت ما هر کدام یک pool جداگانه هستند (مثال می‌باشد یعنی می‌تواند اینگونه هم نباشد).
| نام | نماد |
| Lane (مسیر یا خط سیر) |  |
- برای سازماندهی و طبقه‌بندی کردن فعالیت‌ها در فرایندها استفاده می‌شود که در درون یک pool قرار می‌گیرد.
انواع Artifact یا مصنوعات
| نام | نماد |
| Data Object (شئ داده‌ها) |  |
- برای نمایش درخواست و یا تولیده داده‌ها یا همان اطلاعات فرم‌ها و فرم‌ها در فرایند استفاده می‌شود.
| نام | نماد |
| Group (گروه) |  |
- تأثیر خاصی بر فرایندهای ما ندارد بیشتر به دلیل مستندسازی در آیند و یا تجزیه و تحلیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
| نام | نماد |
| Annotation (حاشیه نویسی) |  |
- بیشتر به منظور توضیحات متنی برای سایر افراد در مدلسازی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
| نام | نماد |
| Data Store (مخزن داده) |  |
- مخزن داده‌ها که می‌تواند نشان از یک دیتابیس برای درج اطلاعات باشد.
حالا با هم به بررسی Event یا همان رخدادها می‌پردازیم
- Start یا رویداد آغازین
در زمان شروع هر فرایند ما باید از یک Start Event استفاده کنیم.
| نوع | نماد | شرح |
| ساده Non |  |
زمانی که نحوه شروع فراینده مشخص نشده باشد یا برای شروع زیرفرایندها استفاده می‌شود. |
| پیام Message |  |
فرایند با دریافت یک نوع پیام آغاز می‌شود. |
| زمان Timer |  |
با شرط زمان شروع می‌شود مثل زمان ثبت نام برای کنکور |
| چندگانه Multiple |  |
زمانی که با چندین راه مختلف ممکن است فرایند آغاز شود مثلا هم با ارسال پیام و هم رأس ساعت 12 شب |
| سیگنال Signal |  |
با دریافت سیگنال از یک منبع شروع می‌شود. |
| شرط Canditional |  |
براساس پیش شرط‌ها آغاز می‌شود، مثلا برای درخواست‌های بالای 5 میلیون تومان |
| موازی چندگانه Parallel Multiple |  |
برای فرایندهایی کاربرد دارد که با رخدادهای موازی شروع می‌شود. |
- Intermediate یا رخداد میانی
برای مدلسازی رویدادی که در طی اجرای یک فعالیت ممکن است رخ دهد رویداد میانی استفاده می‌شود.
| نوع | نماد | شرح |
| ساده Non |  |
تغییر حالت جریان فرایند به صورت عادی |
| پیام Massages |  |
وقتی در فرایند انتظار ارسال یا دریافت فرایند می‌باشد. |
| زمان Timer |  |
اگر قرار باشد در میان فرایند اتفاق خاصی رخ دهد در زمان مشخص مثلا ساعت 12 شب |
| جبران خسارت Compensation |  |
نشان دهنده نیاز به جبران خسارت در میان فرایند |
| پیوند Link |  |
در فرایندهای پیچیده جهت ساده سازی فرایند استفاده می‌شود. |
| متوقف Cancel |  |
فقط در زیر فرایند استفاده می‌شود و زمانی استفاده می‌شود که اتفاقی مانند پیام Cancel افتاده باشد. |
| سیگنال Signal |  |
برای ارسال و دریافت سیگنال بین poolها یا نمودارهای فرایندهای کسب و کار. |
| چندگانه Multiple |  |
چندین رویداد میانی زمانی که وجود داشته باشد در میان فرایند از آن استفاده میکنیم. |
| خطا Error |  |
بیشتر در زیرفرایندها مورد استفاده قرار می‌گیرد. یعنی به دلیل یک خطا مسیر اصلی زیرفرایند، یک مسیر دیگر هم در نظر گرفته می‌شود. |
منظور از Catching و Throwing چیست؟
Catching به معنی دریافت و Throwing به معنی ارسال می‌باشد.
در بعضی جاها نوع‌ها به دو صورت توخالی و توپر هستند مثلا نوع پیام در رخداد میانی هم نوع پاکت خالی وجود دارد
که نمونه‌اش را قرار دادیم و هم پات توپر که داخل آن مشکی است.
هر کدام از این نوع‌ها توپر باشند به معنی ارسال می‌باشند و هر کدام که خالی باشند معنی دریافت را می‌دهند.
در جدول زیر یکی از آن‌ها را نشان می‌ذهیم بقیه هم به همین صورت می‌باشند
در تعریف فقط، ارسال کننده یا دریافت کننده بودن آن تغییر می‌کند.
| نام | نوع |
| سیگنال Signal |  |
- End یا رخداد پایانی
این رخداد نشان از پایان فرایند می‌باشد.
| نوع | نماد | شرح |
| ساده Non |  |
زمانی که نوع پایان فرایند مشخص نباشد و یا این که پایان زیرفرایند و برگشت به فرایند اصلی را نشان می‌دهد. |
| پیام Massages |  |
در پایان پیامی برای شخص مورد نظر فرستاده می‌شود. |
| جبران خسارت Compensation |  |
پایان فرایند و باید جبران خسارت فعال شود. |
| پیوند Link |  |
از این طریق آن فرایند به یک pool یا فرایند دیگر ارسال می‌شود. |
| لغو Cancel |  |
مسیری از فرایند که ناموفق بوده است. |
| سیگنال Signal |  |
برای ارسال و دریافت سیگنال بین poolها یا نمودارهای فرایندهای کسب و کار. |
| چندگانه Multiple |  |
وقتی چند فعالیت موجب پایان فرایند می‌شوند. |
| خطا Error |  |
پایان فرایند به دلیل وجود خطا |
| پایان دادن Terminate |  |
نشان می‌دهد که تمام فعالیت‌ها در یک فرایند به پایان رسیده‌اند. |
حال باهم به بررسی Activity یا فعالیت می‌پردازیم
فعالیت‌ها، کارهایی هستند که در یک فرآیند کسب‌وکار انجام می‌شود.
| نام | نماد | شرح |
| وظیفه Task |  |
فعالیت ساده یک عمل ساده در فرآیند را نشان می‌دهد که قابل شکست به سطوح پایین‌تر فرآیند، نمی‌باشد. |
| زیرفرایند Sub-process |  |
زمانی که قصد داریم یک کار غیر اتمیک (تجزیه پذیر)و پیچیده را مدلسازی و آن را به کارهای کوچکتر تقسیم کنیم از Sub-Process استفاده میکنیم. |
Task یا وظیفه
| نام | نماد | شرح |
| خودکار Service |  |
زماتی که وظیفه به صورت خودکار انجام می‌شود از وب سرویس‌ها استفاده می‌شود. |
| ارسال Send |  |
زمانی که یک پیام را ارسال میکنیم. |
| دریافت Receive |  |
زمانی که یک پیام را دریافت می کنیم. |
| نیمه خودکار User |  |
یک وظیفه به وسیله یک عامل انسانی و یک نرم افزار یا اتوماسیون انجام می‌شود. |
| دستی Manual |  |
فقط توسط یک عامل انسانی انجام می‌شود چیز دیگری دخیل نمی‌باشد. |
| نقش یا قوانین کسب و کار Business Rule |  |
ورودی و خروجی را در فرایند مشخص و محاسبه می‌کند. |
| متن یا سند Script |  |
متن‌های تهیه شده به زبان ماشین‌های فرایندی که در زمان اجرای وظیفه توسط ماشین خوانده و نمایش داده می‌شود. |
| ارجاع Reference |  |
این نوع وظیفه به یک وظیفه دیگر ارجاع داده می‌شود. |
Sub-process یا زیرفرایند
| نام | نماد | شرح |
| مشمول شدن Embedded |  |
مختص همان فرآیندی است که در آن استفاده شده است. |
| تکرار شونده Reusable |  |
فرآیندهای تکرار شونده درون سازمان هستند. یعنی هم در مالی و هم در عملیات چنین زیرفرآیندی وجود دارد. |
| زیرفرایند مرجع Reference |  |
یک بار درسازمان در فرآیند مادر ترسیم می‌شود سایر فرآیندها باید برای استفاده از این زیر فرآیند به فرآیند مادر مراجع کنند. |
در این بخش Gateway یا درگاه را مورد بررسی قرار خواهیم داد
درگاه‌ها مسئول کنترل چگونگی جریان یافتن فرآیندهای کسب‌وکار هستند.
| نام | نماد | شرح |
| Exclusive |  or  |
هرگاه بخواهیم از چند مسیر فقط یکی را انتخاب کنیم از این دروازه استفاده میکنیم. |
| Event-based |  |
از این درگاه برای مدلسازی مسیرهای جایگزین مبتنی بر رویدادها استفاده می شود. |
| Inclusive |  |
شرایط تمامی جریان‌ها ارزیابی می‌گردد. تمامی جریان‌های دارای نتیجه مثبت پیموده خواهند شد. |
| Complex |  |
این دروازه مسئول رسیدگی به وضعیت‌هایی را دارد که سایر دروازه‌ها از آن پشتیبانی نمی‌کنند. |
| Parallel |  |
این دروازه را هنگامی به کار می‌بریم که بخواهیم چند فعالیت به
صورت موازی با هم انجام شوند. |
همچنین می‌توانی مقاله تفاوت BPM و BPMN و BPMS چیست؟ را در اینجا مطالعه کنید!
ویدیو آموزش رایگان مدلسازی فرایند با BPMN
کلام پایانی
بعد از مرور مقاله آموزش رایگان مدلسازی فرایند با BPMN مطمئناً با اِلمان‌ها آشنایت کافی را پیدا کرده‌اید.
همچنین بعد از مرور مقاله بدون شک متوجه شده‌اید که این استاندارد شامل چه نمادهایی می‌باشد.
بنابراین متوجه شدیم این استاندارد دارای ورژن‌های متفاوتی می‌باشد
و دارای 4 جزء اصلی است که هر کدام از آن‌ها انواع مختلفی دارند.
با تشکر تیم همیار فرایند کسب و کار (HBP)
⇓لینک دانلود pdf مقاله⇓
لینک دانلود مخصوص اعضا
لطفا اول وارد شوید!
نظرت چیه!
(7 رای, میانگین: 3,29 از 5)
Loading... 
